Rabu, 09 November 2011

Boya Ja Ulian Arta Brana


Kaceritayang mangkin ring desa anu wenten anak sane sedeng kasmaran, ipun madan I Parta. Ipun anak rajin tur dueg nanging ipun nenten madue napi-napi, nanging sangkaning punika ipun matilesang raga tur jemet malajahang raga. Geginan ipune rauh saking sekolahan, ipun wantah nuduk saang di alase tur nulungin reraman nyane nganggonang bebek. Sane mangkin Ipun madue rasa tresna kapinig anak luh sane pinaka bungan desa, kajegegan ipun tanpa tanding ring desa punika. Maka sami truna-trunane dot pisan nganggen ipun gagelan, anak luh punika madan Ni Luh Arti. Ni luh Arti anak luh sane jemet pisan nulungin reraman nyane magarapan tur ipun anak luh sane dueg ring sekolah, punika sane taler mawinan truna-truna ring desa punika sami dot nganggen Ni Luh Arti gagelan.

            Kaceritayang mankin ring rahina saniscara, risedek I Parta majalan kaumah timpalne jagi makarya tugas, ipun matemu ring margine sareng Ni Luh Arti, tangkahne I Parta magejeran lan awak ipune ngetor sakadi wenten linuh ring tangkah ipun, jeg magejeran tan kadi-kadi tangkah ipune, minab punika sangkaning tresnan ipune sareng Ni Luh Arti sane ngaranayang ipun sakadi asapunika. Raris Ni Luh Arti makenyem teken I Parta, jeg bin nyajaang ngetor awak ipune, raris Ni Luh Arti Matakon teken I Parta “Parta, kal kije to? Adi padidian?”, “n…..n….ne tiang la…la…lakar ka umah timpale ng…ngae tugas” keto pasaut I Parta, jeg keweh sajan pesu munyin ipune. “bih rajin sajan Parta, hari sabtu ngae tugas, sing mamalam mingguanne?” keto Ni LUh Arti matakon malih teken I Parta. “ae luh pang bedikan kenehang tiang, bes bek wenten tugas di sekolah jeg pengeng bene sirahe, duhhhh kalingan ngelah tunangan, anak ane nolih titiang tan wenten, minab sangkaning katambetan titiang sane kalintang” saur I Parta. Raris Ni Luh Arti nyautin “tusing dadi ngomong buka kaketo, ene madan pajalan idup, tusing tawang buin pidan nyen maan anak sane jegeg, “nak angganing cakra gilinga”, buka rodane maputer bin duwuran lan bin betenan, tusing dadi nyesel raga keto”. sawusan Ni Luh Arti ngomong sakadi punika I Parta raris nimbal omongan Ni luh Arti “nggih luh, suksma sampun ngicen tiang piterang tur ngardi titiang madue semangat malih, titiang mangkin jagi ka umah timpale dumun nggih? tiang takut enggalan peteng”. “nggih suksma mawali beli, rarisang sampun beli kaumah timpale, dumogi tugas punika gelis wusan kakaryanin” saur Ni Luh Arti. “inggih ngiring luh” pasaut I Parta lantas majalan kaumah timpalne, dijalane ipun kenyam-kenyem pedidi, duaning liang pesan kenehne ningehang munyin Ni Luh Arti. “nggih dumogi Ida Shang Hyang Widhi ngicenin sane pinih becik lan mautama ring padewekan titiange, mangdane prasida ngardi rasa etis manah lan padewekan titiang” keto ipn ngemik-mik sambilanga suir-suir nuju umah timpalne.
            Mangkin sampun lantas I Parta neked di umah timpal nyane, ane madan I Pugig, ipun nak mula demen sajan ngawalek lan ngortaang jelek timpal, nanging sujatine ipun wantah macanda. Gelis satwa, sane mangkin sampun ipun wusan makarya tugas, lantas risedek I Parta jagi mulih, iseng ipun macerita ngajak I Pugig indik Ni Luh Sari. “gig, kenken pendapat caine yening icang matunangan ngajak luh arti? Cocok apa sing?” jeg langsung kedek I Pugig ningehang munyin I Parta.”hahaha….hahahahaha….hahah…(kati sakit basingne I Pugig kedek). “ngudyang ci kedek? Apane lucu ne?” petakon I Parta, “sing ta, sing ada lucu, cocok sajan ci ajak luh Arti, nanging cocok dadi pembantune cai, hahahahaha….hahahaha” saur I Pugig, jg langsung nyebeng I Parta tur mamunyi “Nah…!!!!!!! Nah….!!!!!!!” Lantas I Pugig nimbal munyin I Parta “de gedeg ta, cang nak macanda, ci kaden be nawang cang nak demen macande, de gedeh nah ta?”. “nah…nah cang sing gedeg” keto pasaut I Parta, nanging ipun nu nyebeng. “nah yen cai lakar nganggon luh arti gegelan cang setuju sajan, pasti cang mendukung cai ane dadi timpal cange ane paling polos tur satya”. “nah gig, makasi sajan ne. Nah jani cang lakar mulih duaning be peteng ne, cang nyeh mulih yaning bes peteng” pesaut I Parta. “nah adeng-adeng gen nah, seken ci bani? Kene cai awak getap ngentud dadi anak muani, kak,kak,kak,kak,kak,kak”. I Pugig nimbal pasaut I Parta sambilanga ipun kedek ngakak. Lantas I Parta Masaut, “bani, cang tusing anak muani getap, yen cang sing bani mulih cai nyak ngatoang?”. “sing, cang sing nyak ngatoang, bes joh umah caine”,  saut I Pugig. “beh mula cai getap, munyi deen cai gede nanging sing ada ape, buka jangkrike galakan di bungut” saut I Parta malih. “nah,nah, cang mula getap, nah mu mulih be, pang sing enggalan peteng, be antiange ajak memene oraine manyonyo, kak,kak,kak,kak, cang mecande ta, de gedeg”. Keto saut I Pugig. “to…o dong dayanin be cai getap, ngoraang timpal doen takut, yeh ibane ne takut, nah..nah cang mulih malu”, saut I Parta lantas majalan mulih. Di margine ipun takut duaning sampun peteng pisan, nanging ipun ngawanenang raga krana manah nyane lege ningeh munyin timpalne setuju pisan yaning ipun magagelan ngajak Ni Luh Arti. Sesampune neked jumah lantas ia mabakti ring marajan nyane, ipun mapinunas sekadi puniki “ratu Shang Hyang Widhi sasuunan titing rauh ring Hyang Guru, titiang nunas mangda titiang prasida nganggen I Luh arti gagelan, duaning titiang tresna pisan sareng ipun, titiang uning titiang jatma tambet, nanging titiang madue tresna sujati kapining Ni Luh Arti, taler mangda titiang lan kulawarga sareng sami selamet tur rahayu, inggih suksma aturang titiang”.  Keto ia mapinunas di marajanne. sesampun wus mebakti raris ipun sirep duaning sampun wengi lan ipun sampun oraine sirep taken reraman nyane, saantukan benjang jagi bangun semengan, ipun jagi ngangonang bebek, nulungin reramane makedas-kedas tur ngalih saang ka alase.
            Sane mangkin sampun semengan lan I Parta sampun bangun raris ipun manjus tur wusan manjus ipun nenten lali nyakupang tangan ring marajan nyane, mapinunas mangda selamet, pateh telere pinunas nyane sekadi dibi wengine mangda prasida nganggen Ni Luh Arti dados gegelan nyane. Wusan mapinuas lantas ipun nganggonang bebek, di margine sedek ipun nganggonang bebek, ipun malih kacunduk sareng Ni Luh Arti sane jagi kepeken nulungin reramane madagang. “eh beli Parta, lakar kija to semengan deg-dege?” keto iluh Arti nakonin I Parta. Pateh sekadi dibi dugas ipun kacunduk sareng Ni Luh Arti, ipun jeg ngejer, bibihne sahasa nenten prasida mamunyi, nanging ipun maksaang masaut. Lantas I Parta nyaurin, “n…..n…..n…ne beli nulungin rerama nganggonang bebek tur naglih saang, kadong libur, pang ade gegaen. Men iluh lakar kija ne, Semengan kene suba majalan?”, keto I Parta masaut tur nimbal matakon ring Luh Arti. “niki bli tiang jagi kapeken nulungin I meme medagang, padalem I meme suba tua madagang padidiane” saur Ni Luh Arti. Lantas I Parta nimbal munyin Ni Luh Arti, “nah ne mare je anak rajin tur bakti ring anak tua, nah apang tusing makelo antosange teken I meme, jalan kapekene luh, minab rame anak mablanja”. “nggih niki sampun kewajiban titiang dados pianak, satata bakti ring rarama. Nggih bli tiang mamargi ka peken dumun nggih!” saur Ni Luh Arti. “ngiring luh, beli mase lakar nganggonang bebek” keto I Parta nyaurin. Disubane keto lantas Ni Luh Arti majalan ka pekene, keto mase I Parta majalan nganggonang bebek kacarike. Disubane taked dicarike ipun nepuk timpalne madan I Glebet, jeg ipun mamunyi sekadi puniki “ne ape I bojog ane ngedotang bulan”. Duaning I Parta nenten uning napi-napi ipun raris matakon “nak ada ape ne? adi cai bisa mamunyi keto?” keto I Parta nakonin I Glebet. “de je misi mapi-mapi tuara nawang, mekejang anake suba nawang cai ngedotang luh Arti” keto I Glebet nyautin patakon I Parta, raris I Perta masaut “nyen cai ngorain?”. Lantas I Glebet masaut “suba makejang anake nawang, cang sing perlu ngoraang nyen ane ngorain, nak mekejang truna-trunane ngortaang cai”. “nah nak mula seken cang dot teken luh Arti, pelih cang yen demen teken luh Arti?” saur I Parta, “tusing pelih, nanging keliru cai demen teken luh Arti” keto I Glebet taler nyawis patakon I Parta, lantas I Parta buin matakon “ adi keliru cang demen teken luh Arti? Ne kan jaman bebas, cang nak ngelah tresna mase, dadine cang bebas demen ajak nyen ane demenin cang”, “suba ja jaman bebas, nanging cai sing nyikutang dewek, nang tegarang tingalin iban caine, cai jelema tiwas, sing pantes cai masanding ngajak luh Arti, sing ngelek-ngelekang dewek cai dadi jeleme, “awak beduda kanggoang taine urek” de ngipi masanding ngajak bunga” saur I Glebet. Ningeh munyin I Glebet buka keto raris ipun masaut “cang nawang iban cange tiwas, nanging cang matilesang raga, tusing taen cang nyacad timpal buka cai. Nah de cai sombong mare cai sugih, diastun cang tiwas, cang kondan taen naktakang lima kapining cai. De cai bes nyombongan dewek dadi jelema, ne paling penting di gumine tusing ja harta nangin manah ne suci tur laksana ane patut ne paling utama digumine” kenten I Parta masaut bangras duaning gedeg pisan manah ipun ningeh munyin I Glebet buka kaketo. Raris ipun majalan nganggonang bebekne, lan ipun sig-sigan duaning manah ipune jengah tur sebet pisan.
            Kaceritayang mangkin sampun wusan I Parta nganggonang bebekne lan ipun neked ring umah nyane. irika raris I Parta nyisik bulu minehang kawentenan nyane buka kakene. “ape mirib pelih cange, ape mirib ulian cang tiwas ane buka kakene tepukun cang. Cang nawang iban cange tiwan, tambet, nista cang dadi jelema, ape pelih yen cang demen teken anak luh? Mirib mula kakene paduman idup cange dadi anak tiwas, satata nepukin ane buka kakene” kenten ipun maseselan, nyeselin dewek nyane dados jatma tiwas, sahasa ngetel yeh peningalan ipune ngenehang uduke sane sakadi mangkin. Raris ipun cingakine sedih sakadi punika sareng memen ipune, raris memen ipune nakonin “nak kenapa ladne ning? Adi jeg sedih buka kakene cening tepukin meme? Minab ade pikobet ane keweh baan cening mragatang?”, “kene me, minab ulian iraga lacur sesai anake nyekjek iraga? Minab ulian iraga tiwas anake jeg nganggoang kita mesuang munyi ane jelek-jelek teken iraga?” kenten I Parta nyautin patakon memen nyane. “ning, dadi cening mesuang munyi buka kaketo? Tusing dadi cening mamunyi keto, ne nak titah Hyang Widhi adane, tusing dadi cening nyeselin dewek buka kakene. Jani, marginin dogen margi ane ba icene iraga” memene Nyaurin pitaken I Parta. “nggih me, titiang nenten pacang sedih malih, suksma me, meme smpun ngicen piterang marep kapining padewekan titiang” saur I Parta. “ nah jani cening de buin sedih, ne jani tulungin malu meme makedas-kedas jumah, kene bek luhune, inguh meme nepukin”. “nggih me titian jagi pacang nulungin meme makedas-kedas” keto I Parta nyautin munyin memen ipune. Suba lantas keto I Parta nulungin memene makedas-kedas di umah ipune, sesampune kedas ipun raris mararean duaning ipun kenyel makedas-kedas uli semengan ngantos mangkin sampun sanja.
            Sane mangkin I Parta jagi manjus katukade, disubane neked di tukade ipun raris mameman, minab sakit bangkiang ipune uling semengan kejagjag-kejigjig. Mangkin sampun wusan ipun manjus, lantas ipun mamargi ka umah nyane. Di margine jagi mulih ipun kacunduk sareng luh Arti ring arep tamane. Duaning jengah manah nyane, diastun takut misi elek I Parta raris ngawanenang raga nyambatang tresna kapining Ni Luh Arti, jeg jemaka limane luh Arti ajaka negak di sisin tamane, lantas Ni Luh Arti matakon teken I Parta “nak ada ape ne bli? Ngaudyang beli nyemak liman tiange tur ngajak tiang negak dini?”. “k….k…kene luh (ngejer liman ipune ngisiang liman luh Arti)” ipun bingung jagi ngomong napi duaning ipun jejeh kedekina tur nenten enyakine teken Luh Arti. “dadi beli kene? Biasaang ja ngomong beli, jeg likad asananga pesu raos beline, cara lakar ngomong ngajak enyen dogen” kenten Ni Luh Arti nakonin I Parta sane kacingakin gegeng jagi pacang ngomong. “kene luh, sampunag iluh gedeg teken beli disubane beli ngomong jani?” keto I Parta Ngomong. Lantas Ni Luh Arti nyaurin “nah bli, tiyang tusing lakar gedeg, ngudiang tiang gedeg,beli ten pelih napi, nggih tegarang jani omongang”. I Parta mamunyi “k…k…ene luh sujatine beli anak…eeee….eee….eee”, “anak kenapi bli? Tagarang orahang apang tiang uning” saur Ni luh Arti duaning ipun dot uning napi sujatine sane jagi orahange teken I Parta.  “kene luh, sujatine beli anak uli pidan suba demen ngajak iluh,nanging mara jani beli bani nyambatang kapining iluh isin atin beline, sangkaning beli elek, beli elek boya je kenapi, punika duaning beli uning dewek beline lacur, beli marasa nenten pantes masanding ngajak ilun” keto I parta mamunyi lantas Ni Luh Arti makesyab ningeh munyine I Parta “seken to beli? Sampunang beli nyambatang dewek lacur, duaning iraga idup digumine ajak makejang patuh, tusing nyandang beli nyeselin dewek buka kene” keto Ni Luh Arti Nyaurin Patakon I Parta. “nah luh, beli tusing ja nyeselin dewek, nanging beli marasa tusing pantes masanding ngajak iluh, duaning wentan ane ngoraang beli nenten cocok ngajak iluh” saur I Parta. “ beli, ngudyang beli ningehang timpal? Pang beli mase nawang, sujatine titiang mase anak demen ngajak beli” keto Ni Luh Arti nyaurin munyin I Parta. Raris I Parta nimbal munyin iluh Arti “seken iluh demen mase ngajak beli? Diastun beli tiwas buka kakene?”, “seken beli, tiang nentan taen ngitungan beli tiwas, nanging titiang nyingakin keduegan, kapolosan, karajinan tur baktin beline ngajak rerama, punika sane ngeranayang titiang demen ngajak beli, tiang nenten ja nganggen arta pinaka ukuran” saur Ni Luh Arti. Ningeh munyin Ni Luh Arti buka keto raris lega pesan kenehne I Parta tur ngaraos “luh, lega pesan keneh beline ningehang munyin iluhe, jani nyak iluh dadi gagelan beline?”. lantas masaut Ni Luh Arti “nggih beli tiang misadia dados gagelan beline” saur niluh arti sambilanga makenyem teken I Parta. “inggih suksema luh, iluh sampun nyadia dados gagelan beline tur prasida nerima keadaan beline ane buka kakene, mai jalan mulih wireh suba sanja, beli jejeh memen iluhe paling ngalih iluh”, “nggih bli, ngiring” saur Ni Luh Arti. Raris ipun mamargi ka umah nyane bareng-bareng.
            Wenten sampun aminggu I Parta matunangan ngajak Ni Luh Arti, raris jeg royo truna-trunine mawosang idike punika. Truna-trunane makasami makesyab tur marasa kalah teken I Parta duaning ipun ane tiwas prasida ngelanin bungan desane puniki.
Satua puniki pinaka suluh mangda iraga satata mautsaha tur malaksana sane patut. Wenten pabesen titiang, sampunang nyingakin anak sangkaning ipun sugih utawi lacur, duaning arta brana punika nenten ja sane dados ukuran tur di gumine tur sane pacang bakta iraga ngungsi nuju desa wayah, wantah Phala Karman iragane soang-soang sane pacang bakta iraga, duaning asapunika sapatutne iraga sareng sami sawai-wai malaksana patut, bakti ring rerama lan ring Hyang Parama Wisesa. Yening sampun sakadi punika pastika sampun iraga sareng sami prasida ngamolihang karahayuan lan ngamolihang napi sane kaaptiang, kaping untat nenten lali titiang ngaturang suksma.
Puput



Olih: I Putu Gede Agus Saputra

0 komentar:

Posting Komentar